آیا پدر رومینا اشرافی قصاص می‌شود؟

طبق قانون ایران اگر پدری فرزند خودش را بکشد، مشمول حکم قصاص قرار نمی‌گیرد! ماده 301 قانون مجازات اسلامی قصاص را در صورتی ثابت می‌داند که مرتکب آن، پدر یا جد پدری مقتول نباشد. در فلسفه این مقرره باید به فقه اسلامی رجوع کنیم در کتاب تحریر الوسیله امام خمینی برای این مسله آمده است : پس پدر به واسطه قتل پسرش کشته نمی‌شود و ظاهر آن است که پدرِ پدر هم کشته نمی‌شود و به همین منوال. در این مطلب از گروه حقوقی وکلای پیروز، با ما همراه باشید تا به بررسی بیشتر موضوع قتل فرزند بپردازیم.

آیا پدر کشنده فرزند، باید دیه بدهد؟ اگر صدمه جسمی وارد کند چطور؟

در تحریر الوسیله امام خمینی آمده است: کفاره و همچنین دیه از پدر بواسطه کشتن پسرش ساقط نمی‌شود. حتی جالب اینجاست که به استناد همین کتاب حتی اگر پدری کافر پسر مسلمانش را بکشد بازهم کشته نمی‌شود و این قصاص نشدن مشمول آسیب به اعضای بدن هم می‌شود بدین معنی که برای مرتکبی که در قتل قصاص نیست در آسیب به عضو بدن هم قصاص وجود ندارد.

آیا پدر کشنده فرزند به هیچ‌وجه مجازات نمی شود؟

با توجه به حکم شرعی عدم قصاص، چنانچه پدری فرزندش را به قتل برساند آیا به امان خدا رها می‌شود؟

در صورت مجازات نشدن اگر دیگران نیز تحریک به انجام چنین عملی بشوند چه باید کرد؟

آیا چون چنین قاتلی قصاص نمی‌شود با انجام ندادن هیچ عمل بازدارنده ای جلوی هرج و مرج احتمالی را نباید گرفت؟

در این خصوص البته ماده 612 قانون تعزیرات راه چاره ای را پیش بینی کرده و برای جلوگیری از اخلال در نظم و صیانت و امنیت جامعه یا خطر تحریک شدن دیگران به انجام چنین عملی، به دادگاه اجازه داده است که قاتل را از 3 تا 10 سال به زندان محکوم کند.

آیا اگر مادری فرزند خود را بکشد قصاص می‌شود؟

با عنایت به اینکه حکم عدم قصاص با شرایط ویژه ای در شرع مشخص گردیده است لذا شامل مادر نمی شود و چنانچه مادری فرزندش را بکشد، مشمول حکم قصاص قرار می‌گیرد. اداره حقوقی قوه قضاییه هم در نظریه مشورتی شماره 7/2387 مورخ 1383/05/28 در فرضی که پدر و مادری بطور مشترک فرزندشان را بکشند قصاص را در صورت تحقق سایر شرایط فقط برای مادر قابل اجرا دانسته است.

آیا مادر در صورت قتل فرزندش بدست کسی غیر از پدر فرزندش می‌تواند درخواست قصاص کند؟

آیا زن و شوهر می‌توانند درخواست قصاص قاتل همسر خود را بکنند؟ ولی دم چه کسی است؟ مطابق قوانین ایران فقط  «اولیاء دم» مقتول می‌توانند تقاضای قصاص کنند و همانطور که ماده 351 قانون مجازات اسلامی بیان نموده، اولیاءدم همان ورثه مقتول هستند بجز زن یا شوهر کشته شده که هیچ حقی به ایشان برای قصاص داده نشده است.

آیا قوانین ایران با کودک آزاری موافق است؟

همانطور که ملاحظه شد قوانین کیفری ایران احکام ویژه ای را برای پدری که فرزندش را بکشد یا ناقص کند قرار داده است که چون این احکام مستقیم از شرع گرفته شده امکان تغییر آن وجود ندارد اما پرسشی اینجا پدید می آید و آن اینکه اگر کودکی در خانواده مورد آزار و اذیت و خشنونت واقع شود چون قانون مجازات اسلامی برای پدر قصاص قرار نداده است باید کودک را به حال خود رها نمود؟

قانونگذار برای جلوگیری از اعمال خشونت علیه کودکان، قانون حمایت از کودکان و نوجوانان را تصویب نموده که از نکات قابل تحسینش در نظر گرفتن سن هجده سال تمام شمسی برای مشمولان این قانون است.

 آزار و اذیت کودکان و نوجوانان چگونه در قانون تعریف شده است ؟

ماده 2  قانون حمایت از کودکان و نوجوانان هر نوع آزاری که موجب صدمه جسمانی یا روانی و اخلاقی بشود را ممنوع کرده است.

چه نوع آزار و اذیتی بر کودکان و نوجوانان با مجازات روبرو می‌شود؟

هرگونه خرید و فروش و بهره کشی و به کارگیری برای ارتکاب قاچاق که از شش ماه تا یکسال زندان و یا از یک میلیون تا دو میلیون تومان جزای نقدی دارد. همچنین هرگونه صدمه و آزار و اذیت و شکنجه جسمی و روحی و نادیده گرفتن عمدی سلامت و بهداشت روانی و جسمی و ممانعت از تحصیل می‌تواند به سه ماه و یکروز تا شش ماه حبس یا یک میلیون تومان جزای نقدی منتهی شود. که در مواد 3 و 4 قانون حمایت از کودکان و نوجوانان ذکر گردیده است.

آیا برادر یا خواهر کودک آزار دیده یا سایر افراد می‌تواند کودک آزاری را گزارش کنند یا علیه مرتکب شکایت نماید؟

طبق ماده 5 قانون حمایت از کودکان و نوجوانان ارتکاب جرایم علیه کودکان و نوجوانان ، جرمی عمومی است و نیاز به شاکی خصوصی ندارد بدین معنی که لازم نیست حتما شخصی شکایت کند تا به موضوع رسیدگی شود بلکه دادستان موظف است به هر شکلی که از کودک آزاری باخبر شود به محض اطلاع، پرونده را پیگری و به نتیجه برساند.

همچنین افراد و مراکز نگهداری و سرپرستی کودکان نیز چنانچه موارد آزار و اذیتی را که شاهد بوده اند گزارش نکنند با حبس تا شش ماه یا جزای نقدی پانصدهزار تومان روبرو خواهند بود.

آیا هر نوع تنبیهی از سوی پدر و مادر، کودک آزاری تلقی و مشمول مجازات مقرر در قانون حمایت از کودکان و نوجوانان می‌شود؟

آنطور که در قوانین ما آمده است در این موارد باید میان اقدامات پدر و مادر که جنبه تربیتی دارد با سایر اقدامات خشونت آمیز تفاوت قائل شد.

ماده 7 قانون حمایت از کودکان و نوجوانان هم اقدامات تربیتی پدر و مادر را از مجازات های مقرر مستثنی نموده است.

همچنین مطابق ماده 158 قانون مجازات اسلامی برخی رفتارها که طبق قانون جرم است تحت شرایطی می‌تواند قابل مجازات نباشد. از جمله این شرایط، اقدامات والدین و اولیای قانونی و سرپرستان کودکان و مجنون ها که برای تأدیب یا حفاظت آنها انجام شود البته به شرط رعایت حد متعارف و حدود شرعی، می باشد.

ماده 1179 قانون مدنی هم به صراحت می‌گوید که پدر و مادر حق تنبیه طفل خودشان را دارند اما نمی‌توانند فرزند را خارج از حدود تربیتی تنبیه کنند.

در نظربه مشورتی 2174/7 آمده که والدین متخلف ضامن دیه و ارش هستند.

اگر سلامت جسمی یا اخلاقی کودکی در زندگی با پدر و مادرش در خطر قرار گیرد آیا دادگاه می‌تواند از والدین سلب صلاحیت کند؟

قانون مدنی صراحتا بیان نموده(م1175) که کودک را نمی‌توان از پدر و مادر جدا کرد مگر به علت قانونی و این علل را در ماده 1173 عنوان کرده و به دادگاه این اجازه را داده است که به درخواست نزدیکان یا قیم یا دادستان هر تصمیم لازمی را برای نگهداری از کودک بگیرد که نظریه مشورتی 2174/7 نیز این مسئله را تبیین نموده است.

چه اعمالی از مصادیق عدم صلاحیت پدر و مادر در نگهداری فرزند است؟

ماده 1173 قانون مدنی اعمالی از جمله اعتیاد به الکل، مواد مخدر، قمار و شهرت به فساد و فحشا یا بیماری های روانی یا سو استفاده از کودک و اجبار او به ورود به مشاغل ضد اخلاقی مانند فساد و فحشا، گدایی و قاچاق یا تکرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف را از موادی دانسته که صلاحیت والدین را جهت نگهداری کودک از بین می برد.

سخن پایانی

همانطور که توضیح داده شد، متوجه شدیم که آزار و اذیت کودک و نوجوان در قوانین ایران جرم است و والدین هم حق آزار و اذیت فرزندان خود را ندارند و در صورت ارتکاب علاوه بر دیه و ارش ممکن است صلاحیت حضانت یا نگهداری کودک خود را هم از دست بدهند اما اقدامات تنبیهی چنانچه در حد متعارف و به قصد تربیت باشد مشمول مجازات نمی‌گردد.

در این میان فقط اعمال مجازات قصاص نفس یا عضو بر پدر متخلف به علل شرعی مقدور نیست اما سایر مجازات ها از قبیل زندان و دیه و یا سلب صلاحیت حضانت و نگهداری مشمول پدر خواهد شد.

در نهایت عدم اِعمال مجازات قصاص یا کیفر مشابه موجب تاثیر منفی بر افکار عمومی نسبت به اجرای عدالت و در نهایت تضعیف اعتماد عمومی به دستگاه قضایی می شود و مجازات حبس در نظر گرفته شده نیز به اندازه ای نیست که مانع انجام جرم توسط فرد قاصد گردد؛ بنابراین در این خصوص نیازمند قانونگذاری حکیمانه هستیم تا تشویش افکار عمومی از بابت حس بی عدالتی و تجری مرتکبین از مجازات ضعیف برطرف گردد.

گروه حقوقی وکلای پیروز